De Nieuwe Beroepenstructuur, aanpassing van de Wet BIG en psychotherapie door de psychiater
Naar alle waarschijnlijkheid wordt de Wet BIG per 1 januari 2025 aangepast als het gaat om de psychologische beroepen. Dit gaat resulteren in aanzienlijke veranderingen voor psychiaters, arts-psychotherapeuten, psychotherapeuten, psychologen, orthopedagogen en al diegenen die een opleiding in één van deze richtingen volgen of ambiëren. De aangepaste Wet BIG zal in het bijzonder gevolgen hebben voor de psychotherapie. De op dit moment bestaande zelfstandige oftewel aparte BIG artikel 3 registratie psychotherapeut verdwijnt. Voor psychiaters hebben de huidige plannen nogal wat consequenties als het gaat om de psychotherapie.
Wat is er aan de hand?
De psychologenverenigingen NVP, NVGzP en NIP hebben het adviesrapport ‘Advies Beroepenstructuur Psychologische zorg’ opgesteld, waarin ze de overheid en hiermee het ministerie van VWS adviseren wijzigingen in de beroepenstructuur voor psychologische beroepen in te voeren. Dit adviesrapport is op 26 oktober 2020 aangeboden aan de Minister van VWS. Inmiddels heeft het ministerie van VWS positief gereageerd op dit adviesrapport, getuige een recente brief van 7 november 2022 van de Minister van VWS gericht aan de Tweede Kamer. De bedoeling is om per 1 januari 2025 de in het adviesrapport voorgestelde wijzingen in te voeren. Om de wijzigingen daadwerkelijk in te voeren zal een wetswijziging van de wet BIG gaan plaatsvinden.
Waarom is besloten tot een wijziging van de beroepenstructuur en aanpassing van de Wet BIG?
De wijziging van de beroepenstructuur gaat plaatsvinden om professionals én cliënten meer duidelijkheid te geven bij wie men terecht kan voor de best passende behandeling in de GGZ. De vernieuwde beroepenstructuur wordt bereikt door beroepen te herordenen en deskundigheden beter inzichtelijk te maken. De Minister van VWS verwoordt dit als volgt in zijn brief van 7 november 2022, getiteld 'Wijziging structuur postacademische beroepen psychologische zorg', gericht aan de Voorzitter van de Tweede Kamer:
"Er wordt beoogd één breed basisberoep voor de psychologische zorg in artikel 3 Wet BIG te creëren: de gezondheidszorgpsycholoog-generalist. In dit nieuweberoep gaan de bestaande gezondheidszorgpsychologen en de kinder- en jeugdpsychologen op. Ook gaan het huidige basisberoep van psychotherapeut uit artikel 3 Wet BIG en het specialisme van klinisch psycholoog samen in het nieuwe specialisme van klinisch psycholoog-psychotherapeut. Deze vereenvoudiging van de beroepenstructuur zorgt er onder andere voor dat cliënten sneller de juiste behandelaar vinden. Dit sluit aan bij de ambitie van het Integraal Zorgakkoord (IZA) om de beschikbare capaciteit optimaal in te zetten, zonder verspilling van tijd, geld en energie van mensen."
Wat gaat er per 1 januari 2025 veranderen, althans als het huidige advies daadwerkelijk in de Wet BIG wordt opgenomen?
In de huidige situatie bestaan er de volgende registratiemogelijkheden, beroepen en hiermee titels krachtens de Wet BIG:
- de gz-psycholoog, een Wet BIG artikel 3 registratie
- de psychotherapeut, een Wet BIG artikel 3 registratie
- de klinisch psycholoog, een Wet BIG artikel 14 registratie
- de klinisch neuropsycholoog, een Wet BIG artikel 14 registratie
- de psychiater, een Wet BIG artikel 14 registratie
- de verpleegkundig specialist, een Wet BIG artikel 14 registratie
- de combinatie gz-psycholoog-psychotherapeut, waarbij de beroepsbeoefenaar twee afzonderlijke Wet BIG artikel 3 registraties heeft, namelijk een Wet BIG art. 3 registratie als gz-psycholoog en een Wet BIG 3 registratie als psychotherapeut.
- de combinatie arts-psychotherapeut, waarbij de beroepsbeoefenaar twee afzonderlijke Wet BIG registraties heeft; in de regel een Wet BIG 3 registratie als basisarts en een Wet BIG 3 registratie als psychotherapeut.
- de combinatie psychiater-psychotherapeut, waarbij de beroepsbeoefenaar twee afzonderlijke Wet BIG registraties heeft, namelijk een Wet BIG 14 registratie als psychiater en een Wet BIG 3 registratie als psychotherapeut.
Per 1 januari 2025 gaat de beroepenstructuur er als volgt uitzien:
Er geldt één basisberoep oftewel basisregistratie voor de psychologische zorg in de Wet BIG: de gezondheidszorgpsycholoog-generalist.
Er geldt één specialistisch beroep voor de psychologische zorg in de Wet BIG: de klinisch psycholoog-psychotherapeut, met als variant de klinisch neuropsycholoog. Deze laatste vormen tezamen één van de drie Wet BIG 14 beroepen en hun respectievelijke registraties de hernieuwde Wet BIG per 1 januari 2025.
Bronnen:
1. https://beroepenstructuur.nl
De geschetste komende wijzigingen van de Wet BIG per 1 januari 2025 hebben de volgende directe gevolgen:
1. De gz-psycholoog-generalist kan niet meer via een opleiding tot psychotherapeut een registratie tot gz-psycholoog-generalist-psychotherapeut verkrijgen. De registratie gz-psycholoog-generalist-psychotherapeut zal na de aanpassing van de Wet BIG namelijk niet meer bestaan. De enige opleidingsroute die tot een registratie tot psychotherapeut zal leiden is de specialistische opleiding tot klinisch-psycholoog-psychotherapeut.
2. Orthopedagogen kunnen niet meer door middel van de gz-opleidingsroute een registratie als gz-psycholoog-generalist verkrijgen.
3. Orthopedagogen kunnen niet meer dor middel van de psychotherapie opleidingsroute een registratie als kinder- en jeugdpsychotherapeut.
4. Enkel een master psychologie zal toegang geven tot de opleiding tot gz-psycholoog-generalist.
5. Artsen kunnen niet meer door middel van de psychotherapie opleidingsroute een registratie arts-psychotherapeut worden. Een arts kan niet meer psychotherapeut worden. De registratie psychotherapeut zal volgens het huidig advies exclusief gebonden zijn aan de opleiding en registratie als klinisch psycholoog- psychotherapeut.
6. Psychiaters kunnen na wijziging van de Wet BIG niet meer een registratie als psychiater-psychotherapeut verkrijgen. De registratie psychotherapeut zal volgens het huidig advies uitsluitend deel uitmaken van de registratie klinisch psycholoog-psychotherapeut.
Wat gebeurt er met de huidige arts-psychotherapeuten en psychiater-psychotherapeuten per 1 januari 2025?
Het antwoord op deze vraag is op dit moment (november 2022) nog niet te geven. Er is een commissie die zich beraadt over een eventuele overgangsregeling voor beroepsbeoefenaren die zowel BIG-geregistreerd psychiater als psychotherapeut zijn, respectievelijk BIG-geregistreerd arts als psychotherapeut. Het probleem is dat er geen garantie wordt gegeven dat er een overgangsregeling komt. Tot nu toe wordt enkel aangegeven dat een commissie zich buigt over een eventuele overgangsregeling. Mocht er geen overgangsregeling komen, dan verliezen de psychiater - psychotherapeuten de registratie psychotherapeut. En ook zouden de arts-psychotherapeuten bij uitblijven van een overgangsregeling per 1 januari 2025 hun registratie psychotherapeut verliezen.
De psychiater versus de klinisch-psycholoog-psychotherapeut: gelijke monniken, ongelijke kappen?
De voorgestelde Nieuwe Beroepenstructuur moet professionals en cliënten meer duidelijkheid geven bij wie men terecht kan voor de best passende behandeling in de GGZ. Op zich een goed voornemen. Er is alleen bij nader inzien iets merkwaardigs aan de hand. De hernieuwde beroepenstructuur beoogt namelijk beroepen te herordenen en deskundigheden beter inzichtelijk te maken. Echter, juist de deskundigheid van de psychiater inzake psychotherapie wordt niet inzichtelijk gemaakt. Hoe zit dit nu precies? Zowel de klinisch psycholoog als de psychiater zijn op grond van hun specialistische opleiding bevoegd tot het beoefenen van psychotherapie. Echter, de voorgestelde wijziging van de Wet BIG creëert een onlogisch en hierdoor verwarrend verschil als het gaat om de aanduiding van deze twee specialistische wet BIG artikel 14 beroepen. Want, terwijl zowel de klinisch-psycholoog als de psychiater op grond van hun opleiding bevoegd en bekwaam zijn om psychotherapie te beoefenen, geeft de Wet BIG per 1 januari 2025 enkel de klinisch psycholoog het wettelijk recht op de registratie, aanduiding en titel klinisch-psycholoog-psychotherapeut. De psychiater, die op grond van opleiding eveneens bevoegd en bekwaam is om psychotherapie te beoefenen, krijgt krachtens de Wet BIG géén wettelijk recht op de registratie, aanduiding en titel psychiater-psychotherapeut. Dit verschil is niet alleen onlogisch en verwarrend voor niet-psychiaters, maar brengt hierdoor ook risico's met zich mee.
Wat is het standpunt van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP)?
Dat de psychiater uitgaande van de huidige plannen krachtens de Wet BIG géén wettelijk recht op de registratie, aanduiding en titel als psychiater-psychotherapeut meer zal hebben heeft te maken met het volgende. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) stelt zich tot nu toe op het standpunt dat de psychotherapie inherent is aan en integraal deel uitmaakt van het denken en handelen van de psychiater en dat een dubbele registratie en titel als psychiater-psychotherapeut derhalve overbodig is. De Afdeling Psychotherapie van de NVvP beroept zich hierbij ook op de Generieke Module Psychotherapie. Deze kwaliteitsstandaard stelt dat de psychiater psychotherapie kan uitvoeren, mits voldaan wordt aan adequate opleiding, bij- en nascholing. Met haar standpunt en redenatie gaat de NVvP volledig voorbij aan de hierboven geschetste ongelijke benaming en verwarring die ontstaat, als van de twee specialistische beroepen, die beide opgeleid en bevoegd zijn om psychotherapie te beoefenen, enkel één beroep krachtens de komende wijziging van de Wet BIG het recht krijgt op de deelregistratie, benaming en titel psychotherapeut, oftewel klinisch-psycholoog-psychotherapeut, terwijl dit voor de psychiater krachtens diezelfde Wet BIG wettelijk onmogelijk wordt om de titel psychiater-psychotherapeut te voeren. Op grond van bovengeschetst standpunt heeft de NVvP tot nu toe geweigerd in het kader van de voorgestelde Nieuwe Beroepenstructuur en komende wijziging van de Wet BIG per 1 januari 2025 de Minister van VWS te adviseren dan wel te verzoeken om de psychiater het recht te verlenen tot registratie, benaming en betiteling als psychiater-psychotherapeut.
Bron: D. Philipszoon, A. van Reekum, ‘Nieuwe beroepenstructuur psychologische zorg’, De Psychiater, sept. 2020, pag. 9.
Wat zijn mogelijke risico's voor psychiaters als ze de registratiemogelijkheid en titel als psychiater-psychotherapeut verliezen per 1 januari 2025?
1. De NVvP houdt vast aan het standpunt dat een psychiater per definitie bevoegd is om psychotherapie te beoefenen en dat hierom een registratie als of dubbele titel psychiater-psychotherapeut onnodig is. De NVvP ziet over het hoofd dat het talig aspect van de aanduiding van een beroep in belangrijke mate bepaalt wat voor betekenis de buitenwereld, dus burgers, patiënten en andere maatschappelijke actoren, aan het beroep toekennen. De aanduiding klinisch-psycholoog-psychotherapeut bewerkstelligt dat de buitenwereld dit beroep de betekenis toekent van beroepsbeoefenaar, zorgprofessional, psycholoog, die psychotherapie beoefent. De aanduiding psychiater (zónder de bijkomende aanduiding -psychotherapeut) zal voor buitenstaanders veel minder of zelfs niet de betekenis krijgen van beroepsbeoefenaar die psychotherapie beoefent. Enkel binnen het eigen gremium van psychiaters zal het bekend zijn dat een psychiater ook vergelijkbare kennis en kunde inzake psychotherapie heeft als de klinisch psycholoog-psychotherapeut. De NVvP miskent de performatieve aspect van taal, taaluitingen en hiermee ook titels. Taal, een aanduiding of titel doet iets: het creëert een bepaalde betekenis en schept een bepaalde realiteit. De aanduiding psychiater-psychotherapeut creëert een betekenis voor de buitenwereld, die een aanduiding als enkel psychiater mist. Dat psychotherapie inherent deel uitmaakt van de psychiatrie zal voor psychiaters duidelijk zijn, maar betekent niet dat de buitenwereld dit laatste ook zo opvat. Zelfs binnen de geestelijke gezondheidszorg wordt de psychiater niet meer gezien als een beroepsbeoefenaar die ook bevoegd en bekwaam is op het vlak van psychotherapie.
2. Zorgverzekeraars kunnen in de toekomst in hun vergoedingsvoorwaarden als eis gaan opnemen dat enkel de klinisch-psycholoog-psychotherapeut als coördinerend regiebehandelaar kan fungeren bij de langdurige, specialistische behandelingen van ernstige persoonlijkheidsstoornissen en trauma gerelateerde stoornissen. De specialistische registratie en titel klinisch-psycholoog-psychotherapeut kan zorgverzekeraars gaan bevestigen in de opvatting dat enkel dit specialisme belast dient te zijn met het coördinerend regiebehandelaarschap.
3. We zien nu al dat psychiaters binnen de grote instellingen nauwelijks ruimte krijgen om psychotherapie in expliciete zin te beoefenen. De NVvP voert aan dat psychotherapeutische kennis en vaardigheden impliciet deel uitmaken van het denken en handelen van de psychiater. Dit laatste neemt echter niet weg dat in instellingen psychiaters nauwelijks kansen en de erkenning krijgen als het gaat om psychotherapie. De onmogelijkheid om de registratie en titel psychiater-psychotherapeut te dragen, zal psychiaters niet helpen om binnen instellingen en richting het management uit te dragen dat ze recht hebben om psychotherapie te beoefenen. Een registratie en betiteling als psychiater-psychotherapeut kan daarentegen psychiaters binnen instellingen helpen om bij hun onderhandelingen met management en bestuur te bewerkstelligen dat ze ruimte moeten krijgen om hun bekwaamheid te behouden en aan herregistratie-eisen te voldoen.
4. We zien nu al ook dat psychiaters nauwelijks als psychotherapiesupervisor en leertherapeut erkend worden in opleidingen tot gz-psycholoog en klinisch-psycholoog. Een registratie als psychiater-psychotherapeut zou, uiteraard zolang voldaan wordt aan andere eisen op het vlak van ervaring, bijscholing en aanvullende opleidingen, een garantie kunnen bieden dat ook psychiaters een rol kunnen blijven spelen in het opleiden van psychologen.
5. Een enquête die in het verleden onder Nederlandse psychiaters heeft plaatsgevonden toont dat psychiaters de psychotherapie als onderdeel van het vak enorm waarderen. Het kunnen beoefenen van psychotherapie bevordert de bezieling voor het vak. Arts-assistenten in opleiding tot psychiater waarderen de psychotherapie. Voor vele AIOS is het toekomstperspectief als psychotherapeut, dat mede de reden is om voor de opleiding tot psychiater te kiezen. Een registratie als psychiater-psychotherapeut geeft uitdrukking aan de waarde die gehecht wordt aan psychotherapie en komt de bezieling onder psychiaters en AIOS juist ten goede.
De VvPP pleit voor verankering van de registratie en titel als psychiater-psychotherapeut in de Wet BIG!
De VvPP onderschrijft de doelstellingen achter de Nieuwe Beroepenstructuur en de aankomende wijzingen van de Wet BIG. Een vereenvoudiging van de beroepenstructuur kan ervoor zorgen dat cliënten sneller de juiste behandelaar vinden. Echter, als de psychiater het recht op de nu nog bestaande registratiemogelijkheid verliest en daarnaast niet gelijk de klinisch-psycholoog-psychotherapeut uitdrukking kan geven zijn bevoegdheid en bekwaamheid inzake de psychotherapie, zal er helaas juist onduidelijkheid en verwarring gecreëerd worden. Daarom pleit de VvPP als belangen- en actiegroep om bij de wijziging van de Wet BIG de registratie en titel als psychiater-psychotherapeut in de Wet BIG te verankeren, gelijk aan het andere BIG artikel 14 beroep dat ook bevoegd tot psychotherapie, de klinisch-psycholoog-psychotherapeut.
Verdere bronnen met achtergrondinformatie: